26 juni 2023

Situatie en randvoorwaarden restauratie raam

De vorige keer zijn we ingegaan op de visuele inspectie. Naast wat we visueel kunnen vaststellen, is het belangrijk dat we van tevoren de situatie en de randvoorwaarden voor restauratie goed in beeld brengen. Dat doen we door het monumentale gebouw ter plaatse te bekijken en door te kijken naar de bevindingen in de rapportage van het bouwhistorisch onderzoek. Dit is belangrijke informatie om mee te nemen in onze voorbereiding en hier dienen we tijdens de restauratie ook rekening mee te houden.

Situatie en bevindingen bouwhistorisch rapport

Het proef raam was een bovenraam afkomstig uit de gevel van de eerste verdieping aan de binnenplaats. Hieronder een aantal bevindingen uit het rapport van het bouwhistorisch onderzoek dat is uitgevoerd door adviesbureau Baac, die voor ons belangrijk zijn om mee te nemen.

– De kozijnen zijn dragend uitgevoerd. Hoewel er een hanenkam (een taps toelopende rollaag boven de raamopening) is aangebracht op het kozijn, draagt het metselwerk op de bovendorpel.

– Op de 2e verdieping zijn de tuimelramen vervangen door schuiframen (met een schuivend bovenraam). Het kozijn moet hiertoe in situatie zijn aangepast.

– In de raamhouten zijn telmerken aangegeven, deze geven een aanduiding of het originele ramen betreft.

– De onderdorpel van het op p. 27 weergegeven negentiende-eeuwse raam is uitgevoerd in fijn nervig, kwartiers (rift) gezaagd hout. Het raamhout in half kwartiers. Het is niet duidelijk of dit bij alle ramen van toepassing is.

Zuiver kwartiers (rift) gezaagd wil zeggen dat het hout loodrecht op de jaarringen is gezaagd. Hierdoor is het meer slijtvast en krimpt het minder in de breedte. Bij half kwartiers gezaagd hout zijn de jaarringen als (bijna) evenredige lijnen zichtbaar, maar de boven- en onderzijde van het hout verschilt. De kans dat het hout krom trekt is hierbij groter. (afbeelding toevoegen).

– De ramen zijn van grenenhout, de latere (vernieuwde) ramen zijn van vurenhout.

– Bij een aantal ramen is historisch glas aanwezig.

– De laklagen zijn drager van (kleur historische) informatie.

– Er zijn deelreparaties of vernieuwingen uitgevoerd, waarbij niet altijd even respectvol is omgegaan met de (historische waarde van de) ramen.

Identificatie

Identificatie is een belangrijk onderdeel van onze voorbereidende werkzaamheden. Ieder raam dat voor de restauratiewerkzaamheden wordt uitgenomen is namelijk waardevol historisch materiaal. Het is dan ook belangrijk dat we hier zeer zorgvuldig mee omgaan.

Na de restauratie dienen alle onderdelen op exact dezelfde positie terug aangebracht te worden. Alle uitgenomen onderdelen horen daarom herkenbaar te zijn buiten de bouwplaats en bij terugplaatsen.
zijn. Dit hebben we als volgt aangepakt. We hebben het raam en alle bijbehorende onderdelen voorzien van kunststof labels met unieke coderingen. Deze coderingen zijn van tijdelijke aard en blijven alleen zichtbaar tijdens de stappen van het restauratieproces. Voor oplevering kunnen deze zonder verdere schade verwijderd worden.

De coderingen verwerken we vervolgens op overzichtstekeningen. Deze verstrekken we aan alle partijen verstrekken, bijvoorbeeld de schilder. Ook laden we deze tekeningen met codering in, in onze digitale opname app Snagstream zo kunnen we bij een opname direct de correcte codering opzoeken.

Vastleggen (historische) kenmerken en maatvoering

De ramen van het Kasteel beschikken over waardevolle historische informatie, zo ook het proef raam. Denk aan telmerken, historische beglazing, verschillende afwerklagen en aanpassingen. Andere kenmerken die we kunnen vastleggen zijn bijvoorbeeld de houtsoorten die gebruik zijn of de profilering die is toegepast.

Al deze informatie gebruiken we om de gebreken in beeld te brengen en om -in overleg- de herstellingen te bepalen. Dit brengen we in kaart voordat we de ramen uitnemen en eventueel nadat we het raam kaal gemaakt hebben. Hiervoor gebruiken we Snagstream.

Aan de hand van een invulformulier dat hier speciaal voor gemaakt is, lopen we alle kenmerken na en vullen we onze bevindingen in. Zo zorgen we ervoor dat alles op dezelfde manier wordt vastgelegd. Verder leggen we van ieder raam de maatvoering vast, zodat we exact de originele maatvoering kunnen aanhouden als het bijvoorbeeld noodzakelijk is om delen te vervangen. Dit maken we ook na op een plaat met houten latten en voorzien we van dezelfde codering als het raam. De volgende stap is het kaal maken van de ramen: het verwijderen van glas, de afwerklagen en het beslag.