Kasteel KMA Breda

Het kasteel van Breda’, nu bekend als de KMA Breda, is één van de bezienswaardigheden die je zeker gezien wilt hebben als je de stad bezoekt. Het kasteel is sinds1966 geregistreerd als rijksmonument en staat zelfs in de top 100 rijksmonumenten van Nederland. Op dit moment wordt het gebouw grondig gerenoveerd en gerestaureerd, wij houden ons vooral bezig met de restauratie van de ramen. Op de website van rijksmonumenten vind je prachtige foto’s.

Van burcht tot kasteel

De geschiedenis van het kasteel van Breda gaat terug tot in de 12^e eeuw. Oorspronkelijk was het een burcht die later is omgebouwd tot kasteel. Het gebouw bestaat uit 4 vleugels die om een binnenplaats gebouwd zijn, met op iedere hoek een uitstekend zevenhoekig torentje. Verder zijn de raampartijen en de open galerij aan de binnenplaats kenmerkend voor dit gebouw. Het is een van de eerste gebouwen in renaissancestijl in Nederland. Meer weten over de geschiedenis van het kasteel van Breda? Bekijk de website van Stichting Historische Verzameling KMA.

Het project

We restaureren alle buitenkozijnen en vervangen alle buitenbeglazing door isolerende monumenten beglazing. Omdat het hier gaat om een rijksmonument is het behoud van de historische waarden zeer belangrijk. De werkzaamheden dienen dan ook heel zorgvuldig, volgens de uitvoeringsrichtlijnen die zijn vastgesteld door het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit te worden uitgevoerd. De uitvoeringsrichtlijn voor historisch timmerwerk (URL4001).

In totaal heeft het gebouw 385 gevelramen verdeeld over de begane grond, de eerst en tweede verdieping. Bestaand uit vaste ramen, schuiframen, kiepramen en een aantal speciale ramen. Het overgrote deel is schuifraam, het onderste deel naar boven schuivend of het bovenste deel naar onder schuivend.

Ieder raam is afzonderlijk beoordeeld en per raam is vastgesteld welke werkzaamheden er verricht moeten worden. Zoals eerder in het artikel Restauratieladder uitgelegd zijn er drie ingreepniveaus: conserveren, repareren en vernieuwen. Conserveren/onderhoud heeft daarbij altijd de voorkeur, omdat het behoud van historische waarden voorop staat. Daarna volgt repareren en de minste voorkeur heeft vernieuwen. Met conserveren voorkom je dat de conditie verslechterd, bij repareren vervang je alleen de delen die echt noodzakelijk zijn en als de delen niet meer te repareren zijn ga je over tot vernieuwen. Hier valt onderscheid te maken in kopiëren, imiteren en verbeteren.

De werkwijze

Uitnemen ramen

De eerste stap is het zorgvuldig uitnemen van de ramen. We voorzien de kozijnen tijdelijk van demontabele schotten, zodat het gebouw wind- en waterdicht blijft. Ieder raam en de bijbehorende onderdelen voorzien we van een unieke codering die is opgezet door Bouwhistorisch Bureau Baac. Deze codering is verwerkt op de overzichtstekeningen die we verstrekken aan alle partijen. Deze tekeningen hebben we ook geüpload in de opname app Snagstream (digitale tool voor kwaliteitsborging, inspecties en controles). Zo kunnen we bij iedere opname de juiste codering opzoeken.

Vastleggen historische kenmerken

De volgende stap is het onderzoeken en vastleggen van een aantal essentiële kenmerken voor ieder raam. Hiervoor gebruiken we de opname app waarin we een speciaal invulformulier aangemaakt hebben, zodat we de kenmerken voor ieder raam op dezelfde manier vastleggen. We kijken daarbij naar historische en niet-historische kenmerken.

Onder de historische kenmerken vallen bijvoorbeeld de historische beglazing, het hang- en sluitwerk, de aanwezigheid van houten toognagels en het hefmechanisme. Een kleur-historisch specialist heeft de verlagen geanalyseerd en vastgelegd welke verf gebruikt is, welke schildertechniek is toegepast en wat de kleurstelling is. Daarnaast kijken we naar kenmerken als de gebruikte houtsoort, de staat van het hefmechanisme (indien aanwezig), of de ramen in de huidige situatie open kunnen, de staat van het kozijn, de aanwezige beschadigingen vóór en na het kaal maken van de ramen, de horizontale, verticale en diagonale maatvoering en de diepte van de sponning.

Herstel ramen

Na deze voorbereidende werkzaamheden gaan we over tot het herstel van de ramen. Omdat alle beglazing wordt vervangen verwijderen we eerst de beglazing. Als de beglazing aangemerkt is als historisch glas, nemen we dit zorgvuldig uit en bewaren we dit indien mogelijk. Behoud van hout gaat hierbij vóór het behoud van glas. Als het glas niet uitgenomen kan worden zonder de houten delen te beschadigen, breekt de glaszetter het glas. Vervolgens maken we de ramen kaal doormiddel van schuren en/of föhnen. Aan de binnenzijde doen we dit tot de ‘gezonde’ verflagen, de buitenzijde maken we volledig kaal. Zodra dit gebeurd is leggen we de staat van ieder raam vast met foto’s en opmerkingen op het Snagstream formulier. Vervolgens bepalen we op basis van de restauratieladder welke reparaties uitgevoerd moeten worden.

Herstel ramen en aanbrengen tochtwering

Afhankelijk van de staat van het raam repareren we de houten onderdelen. De te vervangen onderdelen kopiëren qua houtsoort en afmeting zorgvuldig. Deze maken we in onze eigen timmerwerkplaats in Bergen op Zoom en worden ter plaatse in elkaar gezet. Als de reparaties uitgevoerd zijn fotograferen we dit en leggen we dit vast op het Snagstream formulier, zodat je op een later moment kunt inzien welke werkzaamheden precies uitgevoerd zijn. Bij de ramen waar tochtwering voorzien is frezen we alvast sponningen in voor het tochtprofiel, dit plaatsen we pas nadat de ramen voorgelakt zijn. Daarna voorzien we de ramen van beglazing.

Afwerken en terugplaatsen

Nadat de ramen voorzien zijn van beglazing brengen we grondverf en een eerste laklaag aan. Ook het hang- en sluitwerk lopen we na op beschadigingen aan de laklagen en werken we bij indien nodig. Als de eerste laklaag voldoende gedroogd is plaatsen we de ramen terug en monteren we het (behandelde) hang- en sluitwerk.

Kwaliteit

Gedurende de uitvoering zijn er verschillende keuringsmomenten gepland zodat de opdrachtgever en eventuele toezichthouders de kwaliteit van de uitgevoerde werkzaamheden kunnen beoordelen. Cauwenborgh is gecertificeerd restauratie-aannemer KIWA en restauratiedeskundigen beoordelen jaarlijks ons kwaliteitssysteem, onze deskundigheid, de vakkennis en uitvoering van onze vaklieden.

Status project

Momenteel restaureren we de laatste partij ramen. De verwachting is dat werkzaamheden medio april afgerond zijn.

Delen via:

< Terug naar nieuwsoverzicht